Karel Eykman (1936-2022)

bron: boekhandelkirchner.nl

86 is hij geworden, Karel Eykman. Dinsdag overleed hij. Hij inspireerde me ooit tot een gedicht nadat ik hem, een jaar of zes geleden, moeizaam een trap af zag komen. Ik dacht toen dat hij niet lang meer zou leven, maar hij was taai en hield vol. Hij bleef stug werken voor Klokhuis nadat de andere tekstdichters van het eerste uur al waren afgehaakt, zo belangrijk vond hij het om tegen de klippen op teksten te blijven schrijven voor mooie liedjes. En hij stond aan de wieg van mijn loopbaan. Ik was in de beginjaren tachtig illustrator en kon bij de Blauw Geruite Kiel aan de slag als tekenaar. Ik schoof toen een gedicht onder zijn snufferd en hij plaatste het meteen. En toen dacht ik: misschien kan ik kinderboekenschrijver worden. En dat werd ik. Als Karel mij die kans niet had gegeven, was het misschien wel slecht met mij afgelopen.

Voor NRC schreef Thomas de Veen dit stuk:

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/09/02/karel-eykman-1936-2022-schreef-zachtaardige-kinderpoezie-die-zich-niet-gauw-gewonnen-gaf-a4140608

‘Zonder liefde ben je nergens’ heette het zachtaardige titelgedicht van een van de late dichtbundels, uit 2003, van de jeugddichter Karel Eykman. Hij overleed afgelopen dinsdag op 86-jarige leeftijd, zo meldde zijn uitgever vrijdag. „Al kon ik nog zozeer/ in prachtige preken/ mijn redes afsteken/ en wist wijze woorden op ieder gebied/ maar had de liefde niet/ dan was het toch meer/ wat trommelgekletter/ gezwets en geschetter/ had ik de liefde niet”, begon het gedicht – een vrije en eigentijdse interpretatie van het hoofdstuk over de liefde uit het Bijbelboek Korintiërs, waarin apostel Paulus over Jezus vertelt.

Karel Eykman (Rotterdam, 1936) deed dat ook, op zijn manier: zijn lezing van de Bijbel heeft zijn werk altijd geïnspireerd. Na een opleiding tot theoloog werkte Eykman enkele jaren als jeugdpredikant, waaruit voortvloeide dat hij voor de IKON-kindertelevisie Bijbelverhalen bewerkte voor kinderen. Dat resulteerde in de kinderbijbel Woord voor Woord, die hij in de jaren zeventig publiceerde en die uniek was in zijn soort. Onomstreden was het project niet: met zijn modernisering dwaalde hij volgens sommige christenen te ver af van de oorspronkelijke tekst en betekenis. Het boek werd een bestseller (400.000 verkochte exemplaren), oogstte internationaal succes én ging decennialang mee. Eykman verliet de kerk, maar „de Bijbel heb ik me nooit laten afpakken”, zoals hij eens zei.

Woord voor Woord vestigde, zonder dat het een vooropgezet plan was, Eykmans naam als kundig en zorgvuldig tekstdichter, die meteen effectief aanvoelde welke toon hij tegen jongeren moest aanslaan, zonder simplistisch te worden. Humor, vormvastheid en zachtaardigheid kenmerkten zijn kinderpoëzie, die meermaals werd bekroond, zoals met de Gouden Griffel voor Liefdesverdriet (1983). Ook maakte hij deel uit van Het Schrijverscollectief, samen met onder anderen Willem Wilmink en Hans Dorrestijn, dat teksten schreef voor bepalende kindertelevisieprogramma’s als De Stratemakeropzeeshow, J.J. De Bom voorheen De Kindervriend en De film van Ome Willem.

Die collectiviteit paste bij Eykman: naast zijn eigen schrijfwerk – waarin hij steevast voor de positie van jongeren opkwam, om hen weerbaar te maken – was hij een belangrijk aanjager voor zijn collega’s, met name in de kinderpoëzie. Hij was sinds de oprichting eind jaren zeventig jarenlang betrokken bij De Blauw Geruite Kiel, een kinderkrant met volwassen ambities, die deel uitmaakte van Vrij Nederland. Daar toonde Eykman zich een wegbereider voor kindergedichten „die zich niet zo gauw gewonnen geven, die met weinig woorden meer willen zeggen, die om herlezing vragen”, zoals hij eens zei. De ruimte die vernieuwende dichters als Ted van Lieshout, Remco Ekkers en Leendert Witvliet daar kregen, leverde een grote bijdrage aan de volwassenwording van het genre.

De kern van Eykmans literatuuropvatting was een bescheiden activisme, waarmee hij als doel had om onaangepaste kinderen te behoeden voor de dwang van conformisme. Zelf schreef hij daarom helder en toegankelijk, voor een breed publiek, maar in het bijzonder voor buitenbeentjes. „Ik schrijf om kinderen de smaak voor verzet te laten behouden”, zei hij eens in een interview. „Niet met grote daden, maar stiekem, via een omweg.” Die omweg bracht hem telkens weer terug bij de basis: de liefde, de drijvende kracht daarvan, die hij ook in de Bijbel centraal had gesteld. Het op Korintiërs gebaseerde gedicht ‘Zonder liefde ben je nergens’ sloot af met de regels: „’t Is liefde die ziet/ hoe opnieuw te beginnen/ die ieder verdriet/ ook de dood kan overwinnen.”’