Lezen moet niet léúk zijn!

Onderaan dit stukje tref je een persbericht aan van de Stichting Lezen over het PISA-rapport, waarin staat hoe droevig het gesteld is met het lezen onder jongeren in Nederland. Gerlien van Dalen, directeur-bestuurder Stichting Lezen: ‘Het is schrijnend dat in een welvarend land als Nederland 42% van de jongeren lezen tijdverspilling vindt en 24% van de jongeren mogelijk onvoldoende leesvaardig school verlaat.’
Ook wat betreft leesplezier vindt er een daling plaats. Nederlandse 15-jarigen zijn minder gemotiveerd om te lezen dan in 2009, waarmee Nederland op de laatste plaats staat van alle deelnemende landen.

In mijn optiek is er een fout gemaakt door te willen dat lezen léúk is. Bijna iedereen die ik ken hamert op dat woord leuk. Het is volgens mij de verkeerde weg. Hoe hard je ook roept dat tandenpoetsen leuk is, het is slechts een kleine minderheid die zich de hele dag verheugt op het moment dat de tandenborstel eindelijk in de mond gestoken kan worden. Toch zijn we – jong en oud – het er allemaal over eens dat tandenpoetsen moet. Niet omdat het leuk is, maar omdat het goed voor ons is. Het beschermt ons gebit tegen gaatjes en erger. Elk kind weet wat er gebeurt als het zijn tanden niet poetst: dan dreigt de tandarts, en die is pas leuk!

Waarom lukt het ons wel om kinderen ervan te doordringen dat tandenpoetsen nodig is, ook al is het niet speciaal leuk, en niet om kinderen aan het lezen te krijgen? Dat zit hem in het verkeerde doel: niet lézen maar léúk is het doel. Maar léúk (amusement) motiveert niet; noodzaak wel.

Ieder kind snapt dat als lezen léúk moet zijn en je vindt het niet leuk, dat je dan iets gaat doen dat je wél léúk vindt. Logisch. Maar als we kinderen ervan zouden doordringen hoe noodzakelijk lezen is, belangrijker dan of het léúk is, dan leren we kinderen dat lezen onderdeel uitmaakt van een gezond leven met veel meer kansen dan als je je leesvaardigheid niet goed onderhouden hebt. Ja, zie het boek maar als een tandenborstel die je dagelijks moet gebruiken om je geest gezond te houden. Lezen poetst je wezen, lezen poetst je brein. Lezen zorgt ervoor dat je zelfstandig kennis kunt vergaren, dat je de weg kunt vinden in een stad die je niet kent, dat je niet steeds aan iemand anders hoeft te vragen om je te helpen, dat je de kansen benut die je krijgt om je te ontplooien.

Laten we stoppen met lezen voorstellen als iets dat léúk moet zijn. Laten we lezen niet langer verstoppen achter het woordje léúk, maar zeggen wat het werkelijk is: nóódzaak. Laten we met zijn allen besluiten dat het onbestaanbaar moet zijn dat een kwart van de leerlingen de school verlaat met onvoldoende leesvaardigheid, en dus met onvoldoende kansen op een zelfstandig bestaan en kansen op een gerieflijk inkomen.

Wie zijn tanden niet goed poetst boort gaten in zijn eigen gebit. Wie niet goed leest boort gaten in zijn eigen portemonnee.

 

===

 

Hieronder staat de brief van Stichting Lezen; daarin wordt verwezen naar dit stuk. Ook daarin wordt weer aangedrongen op de verkeerde urgentie: léúk, oftewel leesplezier in plaats van leesnoodzaak.

Dalende PISA-resultaten vragen om extra actie

De leesvaardigheid én het leesplezier van 15-jarigen in Nederland zijn in de afgelopen jaren afgenomen. Dit blijkt uit het gerenommeerde, internationale PISA-onderzoek. PISA meet de kennis en vaardigheden van 15-jarigen in leesvaardigheid, wiskunde en natuurwetenschappen. Volgens Stichting Lezen onderstrepen de uitkomsten nadrukkelijk dat het versterken van de leesbevordering noodzakelijk is. Gerlien van Dalen, directeur-bestuurder Stichting Lezen: ‘Het is schrijnend dat in een welvarend land als Nederland 42% van de jongeren lezen tijdverspilling vindt en 24% van de jongeren mogelijk onvoldoende leesvaardig school verlaat. We kennen deze trend van ontlezing al een tijdje. We zetten programma’s als BoekStart en de Bibliotheek op school en campagnes als De Nationale Voorleesdagen en De Jonge Jury in om van kinderen en jongeren gemotiveerde lezers te maken. Vandaar dat wij een leesoffensief volop steunen en meer structurele aandacht bepleiten.’ PISA-resultaten leesvaardigheid en leesplezier Uit de nieuwe resultaten blijkt dat de prestaties van Nederlandse 15-jarigen op het gebied van leesvaardigheid zijn gedaald tussen 2015 en 2018. Van de 77 deelnemende landen scoren 23 landen bovendien hoger op leesvaardigheid dan Nederland. Ook blijkt dat bijna een kwart van de leerlingen niet leesvaardig genoeg is om goed te kunnen functioneren in de maatschappij. Ook wat betreft leesplezier vindt er een daling plaats. Nederlandse 15-jarigen zijn minder gemotiveerd om te lezen dan in 2009, waarmee Nederland op de laatste plaats staat van alle deelnemende landen. Oproep tot structurele investering Er worden in Nederland op dit moment vele succesvolle inspanningen verricht op het gebied van leesbevordering en het bestrijden van laaggeletterdheid. Deze beschrijven we in een achtergrondartikel op lezen.nl, waarin we ook de PISA-resultaten verder duiden. Er zijn echter ook zorgwekkende ontwikkelingen: er zijn steeds minder mediatheken in het voortgezet onderwijs en de openbare bibliotheken hebben het moeilijk. Dit ondermijnt de leescultuur. Uit onderzoek blijkt dat leesplezier de motor kan zijn voor de leesvaardigheid; daar ligt een kans voor het onderwijs. Stichting Lezen werkt daarom, ook in breder verband met de Leescoalitie, graag mee aan het leesoffensief waartoe de ministers Van Engelshoven en Slob vandaag hebben opgeroepen. Hun oproep is gebaseerd op het advies Lees! van de Raad van Cultuur en de Onderwijsraad en op de PISA-resultaten. Over PISA De belangrijkste resultaten uit het PISA-onderzoek 2018 staan samengevat op leesmonitor.nl. PISA is een grootschalig internationaal vergelijkend onderzoek dat de kennis en vaardigheden van 15-jarige leerlingen meet. Doel van het onderzoek is om na te gaan hoe jongeren in de verschillende landen zijn voorbereid op hun rol als zelfstandig burger, en welke veranderingen zich daarbij in de voorbije jaren hebben voorgedaan. Het onderzoek bestaat sinds 2000 en wordt driejaarlijks uitgevoerd. Aan PISA 2018 namen 77 landen deel. PISA kent drie domeinen: leesvaardigheid, natuurwetenschappen en wiskunde. Per peiling ligt de nadruk op één van deze drie domeinen; voor PISA 2018 is dat leesvaardigheid. (bron: https://www.nro.nl/onderzoeksprojecten/pisa/)